مقایسه بین کلیله ودمنه وقلعه حیوانات (شخصیتها ومضامین اخلاقی واجتماعی)

در کتاب کلیله و دمنه و قلعه حیوانات مسائل اجتماعی – سیاسی و اخلاقی در لفافه ای از تمثیل پیچیده شده اند و به تبع این ویژگی حیوانات عمدتاً در سه تیپ شخصیتی سیاه- سفید و خاکستری ایفای نقش می کنند. نتیجه ای که از مقایسه شخصیت ها در این دو اثر تمثیلی به دست می آید این است که برخی ویژگی ها مثلا استبداد و یا بی کفایتی رهبران مطرح در هر دو اثر کاملا شبیه هم هستند و بالعکس در تبیین ویژگی های برخی دیگر از شخصیتها تفاوتهای فاحش وجود دارد. در مورد مسائل اجتماعی نیز باید گفت مواردی از قبیل ظلم و ستم حاکمان مواردی مشابه هم هستند، افراد ضعیف و زیردست تحت فشار این ظالمان دست به حرکتی انقلابی می زنند که ماحصل آن گاهی پیروزی و گاهی شکست است و علت عمده شکست در برابر دشمنان بی کفایتی و منفعت طلبی رهبران است. مساله اساسی دیگر کشمکش بر سر قدرت است، افراد قدرت طلب برای نیل به اهداف خود می کوشند دیگری را از سر راه خود بردارند به همین منظور دست به دامان حیله و خدعه و نیرنگ می زنند. طبیعی است که در چنین فضای مخاطره آمیزی، احتیاط و آینده نگری و بدبینی در تعامل با دیگران حرف اول را می زند و احساس ترس و ناامنی به مساله ای اساسی تبدیل می شود. در این اوضاع و احوال نابسامانی برخی رذایل اخلاقی بروز می کنند که نویسنده برای تنبیه خواننده، قهرمان را مقابل ضد قهرمان قرار میدهد تا در اوج و فرود کشمکش بین آنها زشتی رذایل اخلاقی را به تصویر بکشد. البته نباید از نظر دور داشت که معمولا سرتاسر حکایت های کلیله و دمنه آموزه های اخلاقی را در بر دارد و این آموزش ها هم در زندگی اجتماعی به چشم می خورد و هم در عرصه مسائل سیاسی و در باری است. اما هدف کلی از نگارش قلعه حیوانات انعکاس مسائل اخلاقی نیست بلکه نویسنده به انتقاد از جامعه خود پرداخته است.